1. BUHAR TÜRBİNLERİ

(BUHAR DEVRELERİ) 1. BUHAR TÜRBİNLERİTürbin makinelerde kazandan gelen buhar ya bir takım sabit kanatlardan veya nozul
denilen ağızlıklardan geçtikten sonra burada kaybettiği ısı enerjisine karşılık kazandığı hız
enerjisi ile rotor denilen bir diskin çevresine dizili kanatlara yönelmekte ve bu kanatlar
vasıtası ile rotoru merkezinden geçen şaftın ekseni etrafında çevirmektedir.
Pistonlu makinelere göre daha küçük hacimde daha hafif olup daha sessiz ve
sarsıntısız çalışmaktadırlar. Daha yüksek verimlidirler .Daha az yağlama yağı
gerektirirler.Buna karşılık buhar yoğuşturma sistemi büyük ve pahalıdır. Özel ısıya dayanıklı
malzeme gerektirir.
1.1.Sınıflandırılması
Türbinler buharın keys içinde genişlemesine ,akışına ,pervaneye bağlanış biçimine ve
egzos şekline yada türüne bağlı olarak sınıflandırılırlar.
1.1.1. Buharın Genişlemesine Göre Sınıflandırma
1.1.1.1. Aksiyon Türbinleri
Buhar buhar kazandan alınarak,bir boru vasıtası ile ,karşı basıncı düşük olan bir yere
mesela atmosfere veya kondensere verilirse bu iki basınç arasındaki farkla orantılı olarak
genleşecek ve hızlanacaktır.
Kazandan gelen buhar,belirli bir ısı enerjisi taşımaktadır.Fakat nozuldan geçerken
basıncı ve sıcaklığı düşmekte ,taşıdığı ısı enerjisi de kinetik enerjiye ,yani hız enerjisine
dönüşmektedir.
İşte buharın burada nozuldan hızla çıkarken kanatlara çarparak meydana getirdiği bu
çevrimsel hareket basit bir aksiyon türbininin çalışma ilkesini oluşturur.
1.1.1.2. Reaksiyon Türbinleri
Buhar aksiyon türbinlerinde olduğu gibi önce kanatların karşısına dizilmiş olan nozul
durumundaki(stator üzerindeki) hareketsiz kanatlarda bir miktar genişleyip hızlanarak (rotor
üzerindeki) hareketli kanatlara çarpmakta bu kanatlar arasında genişlemeye devam ederek
burada kazandığı hızla da kanatları tepkilemektedir.
1.1.1.3. Kombine Türbinler
Ticaret gemilerinde ana makine olarak çoğu zaman aksiyon-aksiyon ,aksiyon
reaksiyon türbinlerinden yararlanılır.
Bu çeşit türbinlerin yapılma nedeni olarak;
 Daha derli toplu ve daha az yer kaplayan
 Daha hafif bir makine elde etmektir.
1.2. Buhar Türbinlerinin Kısımları
1.2.1. Türbin Keysleri
Türbin muhafazasını teşkil eden kısımdır( ana güvde veya kutu). Rotorşaft yatay
ekseni yönünde iki parçadan oluşur.Keys parçaları birbirlerine flençlerle bağlanmıştır.
İki parçalı oluşu nedeni içinde bulunan kısımların yerleştirilmesi ve bakım onarım
kolaylığı sağlar.Türbin bir favndeyşın (temel) üzerine oturtularak keysin ayaklarındaki
flençlerden cıvatalarla bağlanır.
Keysin içine nozulların ve hareketsiz kanatların yerleştirilmesi için kanallar ve yuvalar
açılmıştır.Dışında da ileri ve geri türbin buharlarının giriş ve çıkış flençleri,rotor şaft
glendleri ve dreyn valfleri bulunur.
Türbin keysleri buhar sıcaklığının 235 dereceyi geçmediği makinelerde dökme
demirden ,buhar sıcaklığının 425 dereceye kadar olduğu makinelerde dökme çelikten ,425
dereceyi geçen makinelerde ise özel çelik alaşımlarından yapılırlar.
1.2.2. Rotorşaft Yatakları
Türbin rotorları buhar giriş ve egzos çıkış tarafı olmak üzere iki yatakla taşınırKüçük
türbinlerde bilyalı rotor şaft yatakları,büyük makinelerde çoğunlukla rotorun ağırlığını
taşıyabilecek genişlikte ve iç yüzü vayt metalle kaplı silindirik yataklar kullanılır.
1.2.3. Srast (İtme) Yatakları
Nozullarla veya sabit kanatlarla hareketli kanatlar arasındaki klerensin bozulmaması
için rotorun, ekseni yönünde ileri geri kaymaması gerekir.Yataklar içinde değiik yükler
altında çalışan rotor şaftların eksenleri yönündeki durumlarının değişmemesine imkan
yoktur.Srast (itme) kuvvetinin karşılanmasıve rotorların keyse göre durumlarının
korunabilmesi için ,rotorşaftın baştarafına srast yatağı konulur.
1.2.4. Şaft ve Boğaz Glendleri
Rotorşaftın türbin keysinden çıktığı yüksek basınçlı tarafta buharın dışarı kaçmaması
ve alçak basınç tarafında da havanın türbin keysine girmemesi ve kondensere
gitmemesi için özel tipte pakinlerle donatılmış glendler bulunur.Rotorşaftların yüksek çevre
hızlarına ve sürtünmelere dayanıklı özel pakin tipi kullanılır.
1.2.5. Nozullar
Nozular; buharın ısı yada potansiyel enerjisini kinetik enerjiye çevirerek buharı
hareketli kanatlara yöneltirler.
1.2.6. Glend Siil Sistemleri
Glend kaçakları damıtık su buhar kayıplarına ,Makine dairesi malzemesi korozyonuna
personel yaralanmasına neden olabilir.Atmosfer havasının glendlerden türbine girişi ise
kazan suyunun oksijen miktarını azaltacaktır.Keys basıncının atmosfer basıncından düşük
olduğu kısımlarda havanın türbine girmesini önlemek üzere ,boğaz glendlerine düşük
basınçlı buhar verilir.(1.08-1.22)Buhar buradan pakinlere ve türbin keysine doğru akar.
1.2.7. Kanatlar
Buhar türbinlerinde hareketli ve hareketsiz olmak üzere iki çeşit kanat kullanılır.
 Aksiyon türbinlerinin hareketli kanatları dikey eksenlerine göre asimetrik
yapılmışlardır. Yani kanatların giriş ve çıkış açıları birbirine eşittir.Buharın
kanatlara giriş ve çıkışı sırasında genişlemesi veya basıncın değişmesi mümkün
değildir.
 Reaksiyon türbinlerinde kullanılan hareketli ve hareketsiz kanatların giriş ve
çıkış açıları birbirlerinden farklıdır ve giderek daralan bir hacim oluşturararak
nozul görünümü alırlar. Kanatlarda buharın basıncı düşer.Kanatlar doğrudan
rotorşafta veya rotorşafta kamalanmış disklerin çevresine açılmış oyuklara
yerleştirilir.
Türbin kanatlarından maksimum verim elde edebilmek ve titreşimi azaltmak ve onları
rezonansa (kritik, zarar verici titreşime) karşı koruyabilmek için tüm kanatlar birbirine
bağlanırlar.
1.2.8. Dami Piston
Reaksiyon türbinlerinde buharın giri basıncı ile egzos buharınbasıncı arasında çok fark
vardır.Çünkü giriş basıncı hareketli ve hareketsiz kanatlarda kademe kademe düşer.
Böylece rotor buharın akış yönünde şiddetli bir şekilde itilir.Bu itme kanatlar
arasındaki klerensi azaltır.
Bu durum çok yüksek devirli buhar türbinleri için oldukça tehlikelidir.Bu nedenle
reaksiyon türbinlerinde ‘DamiPiston” kullanılır.
Buhar giriş tarafına ve rotor üzerine konulur.Bu piston rotorun devamından başka bir
şey değildir.Rotor çapından bir miktar farklıdır.Keysin Dami silindiri denilen kısmının
içinde bulunur.
Türbine giren buharın pistonla silindir arasından ağır ağır sızarak baş tarafa düşük
basınçta gidebilmesi için dami pistonla silindiri arasına yüksek basınç siil ringleri donatılır.
Bu ringlerin arasından baş tarafa sızan buhar buradan bir boru ile egzost tarafına
verilir.
Böylece rotorun baş tqarafındaki düşük basınca karşı dami pistonun rotor tarafındaki
yüzeyini etkiliyen yüksek buhar basıncı kanatlar üzerindeki srast kuvvetlerini
karşılayarak,srast yataklarının yükünü azaltmaktadır.
Şekil 1.5.Reaksiyon Türbinlerinde Kullanılan Bir Dami Piston
Not: A.B.Pistonu (Alak Başınc Pistonu)
O.B.Pistonu (Orta Başınc Pistonu)
Y.B.Pistonu (Yüksek Basınc Pistonu)
1.2.9. Buhar Valfleri
Makineye buhar vermek ,buhar miktarını azaltmak çoğaltmak için türbin keysleri üzerine bir takım valfler donatılmıştır.
 Manevra Valfleri:
Türbine buhar veren ve bu buhar miktarını kontrol eden bu valf türbin keysine
bağlanabildiği gibi makinedan ayrı bir yerede konulabilir.Tornayt ve tornistan türbinleri ayrı
manevra valfleri ile donatılabildiği gibi tek manevra valfi ile de çalışabilir.
 Nozul Gurup Valfleri
Buhar türbinlerinin güç değişimini sağlayan ve nozul guruplarını denetleyen
valflerdir.Bu nedenle istenilen hıza ve güce göre yeteri kadar nozul gurup valfi açılır ve bu nozullara buhar verilir.

 Dreyn Valfleri
Türbin keyslerinin glendlerinde ,nozul ve kanat aralarında ,buhar borularında ve
valflerde biriken yoğuşum sularını çıkarmak için kullanılan birer boru ile yoğuşum devresine
birleştirilen küçük stop valflerdir.
 Eskeyp Valfler
Türbinlerin alçak basınç taraflarında bulunur.Çek valf tipinde emniyet
valfleridir.Kondenserde veya egzos devresinde karşı basınç normal değerin üstüne yükselirse
bu valf açılaqrak buharın atmosfere atılmasını sağlar.
1.2.10. Su Seperatörü (Su Ayrıştırma)
Buhar türbinlerine ,içinde hiçbir yabancı madde bulunmayan kızgın buharın verilmesi
gerekir.Çünkü yaş buhar ,yoğuşumlar,su,kışır,pas yada erozyon sonucu oluşan metal
parçacıkları gibi yabancı maddelerin türbinlere girmesi önemli arızalar yaratır.Bu nedenle
buhar süzgeçleri veya sitim seperatörleri kullanılır.
Buhar seperatörleri ana stop valf ile manevra valfi arasına türbinden hemen önce
yerleştirilir.Perdeli veya süzgeç elemanlıdır.Birincide trotil valften önce devreye çok küçük
boyuttaki yabancı maddeleri tutacak şekilde delikleri olan bir perde donatılmıştır.Metal
parçacıkları ve kışır bun perdeler tarafından tutulur.
Buhar içindeki yoğuşumların tutulabilmesi için ayrı seperatrler kullanılır.Bu
seperatörün süzgeç elemanı delik çapı iki mm olan çelik tellerden örülmü bir sepet
gibidir.Buhar süzgeç elemanından geçerken aniden yön değiştirir.Bu sırada farklı ögül
ağırlıktaki maddeler buhardan ayrılarak süzgaç elemanda toplanır.
1.3. Devir Düşürme Donanımları
Buhar türbinleri yüksek devirli makinelerdir.Reaksiyon türbinleri dakikada 1500-3000
aksiyon türbinleri ise 3000-6000 devir yaparlar.Türbinlerin devir sayısını kontrol etmek ve
normal devri aşmasını önleyerek pervanelerin verim ve torklarını yükseltmek amacıyla devir
dürücü dişli donanımı yani ridakşın girler (reduction gear) kullanılır.
Bu sistem özel kaplinlerle rotorşaftlara bağlı olarak dönen ve pinyon dişli adı verilen
küçük çaptaki dişlilerle bunların yüksek devirlerini azaltarak dinamo veya pervane şaftına
ileten ve girvil denilen büyük çaptaki dililerden meydana gelir.Büyük ve küçük dişlilerin
şaftları ikişer yatak içinde dönerler.Ana makinelerde girvilin baştarafındaki yatak ,pervane
şaftının srast yatağı ile beraber olup böylece girvilin ekseni yönünde ileri geri hareketi
önlenir.
Devir sayısı çok yüksek olan türbinlerde girvil in çok büyük olması gerektiği için çift
basamaklı ridakşın girler kullanılır.

1.4. Güvenlik Önlemleri
 İşletme sırasında ,belirli nitelikte ve bol miktarda yağ verilmelidir.
 Dişli keysinde(kutusunda) yağın suya karışması durumunda arıza giderilinceye
kadar donanım yavaşlatılmalı veya stop edilmelidir.
 Eğer dişlilere verilen yağlama yağı kesilirse ,nedenin yeri saptanıp sorun
giderilinceye kadar dişliler stop edilmelidir.

 Yatakların aşırı ısındığı anlaşılırsa dişliler çalıştırılmamalıdır.
 Alışılmadık sesler önce araştırılmalı neden bulunup düzeltilinceye kadar.dişliler
işletilmemelidir.
 Dişli keysleri açık molduğu zaman yabancı maddelerin keyse girmemesine
dikkat edilmelidir.
1.5. Kaplinler
Sıcaklık dereceleri değiştikce uzayıp kısalan rotor şaftlar pinyon şaftlara disk
şeklindeki basit kaplinlerle bağlanamazlar.Hidrolik veya esnek kaplin denilen şaftları
eksenleri yönünde serbest bulunduran kaplinlerle bulunurlar.
1.5.1. Hidrolik Kaplinler
Yüksek devirli dizel motorlarında devir düşürücü ile makine arasına bağlanır.Hidrolik
kaplinler hidrokinetik veya türbo türünde yapılırlar.

1.5.2. Esnek Kaplinler
Makinenin ısınması sırasında ,boyuna genişleme nedeni ile rotorşaft bir miktar
uzar.Genleşme nedeni ile devir düşürücü dişlilerine önemli yük biner .Bu nedenle dişler
arasındaki yağ filmi bozulur ve sürtünme sebebi ile hızlı bir aşınma olur.Bu tehlikeli durumu
önlemek için esnek kaplinler kullanılır.

1.6. Yağlama Yağı Donanımı
Türbinlerde özellikle rotor şaftlar çok yüksek devirle döndüklerinden jurnallerle yatak
metalleri arasında önemli sürtünmeler meydana gelmektedir. Bu nedenle srast,rotor ve dişli
şaft yatakları düzenli bir şekilde basınçlı yağlama ile yağlanırlar.Türbinlerde iç kısımların
yağlanması gerekmez.

Bu sistemde yağ makinenin altında bulunan bir dreyn tankında (t) toplanmaktadır.Yağ
pompaları (P) yağı buradan alarak yağlama devresine verirler.Ana makine yağlama
sisteminde biri yedek olmak üzere iki pompa bulunur.
Pompaların alıcı ve verici taraflarında birer dubleks yağ filtreleri (F) vardır.Yağ
süzüldükten sonra eğer sıcaklığı yüksek ise soğutulmak üzere yağ kulerine (C)
gönderilir.veya kısmen baypasd edilerek (BP) sıcaklık derecesi ayarlanır.Bu yağlama
devresine yağın kulere giriş çıkış ve yataklardan dönüş sıcaklığını gösteren termometreler
(T) ve pompa ve filtreden sonraki basınçları gösteren manometreler bulunur.
Ana makineyi yağlayacak yağ süzülüp uygun bir sıcaklık derecesine kadar da
soğutulduktan sonra makine dairesinin yüksek bir yerine yerleştirilmiş olan graviti tanklarına
(GT) gelir. Yağın bir kısmı tankın üzer,ndeki taşıntı borusdundan taşarak tekrar tanka
dönerken bir kısmıda iki tankı birbirine bağlayan yağlama borusundan makine yataklarına ve
ridakşın dişlilerine akmaktadır.

Graviti tankların üzerindeki tesviye şişeleri tanklardaki yağın seviyesini
gösterir.Tankların her zaman dolu bulunması gerekir.Çünkü arıza durumunda buhar kesilse
bile rotorların tamamen hareketsiz kalması zaman alır.
Yağlama borusundan akan yağlar makinenın yağlanması gereken yerlerine ayrı ayrı
borularla dağıtılırlarve yataklarla dişlileri dolaştıktan sonra dönüş boruları ile tekrar dreyn
tankına dönerler.
Bu sistemde yataklara gelen yağın basıncı graviti tankın yüksekliğine bağlıdır.Bazı
sistemlerde yağ bir tarftan graviti tanklara ,bir taraftanda basınçla doğrudan doğrudan
doğruya yataklara yağ dağıtan yağlama borusuna verilmektedir.Graviti tank burada da bir
aksilik durumunda makinenin bir müddet için yağlanmasını sağlar.
Devrede kesintisiz yağlama gerekir ,bu nedenle yağ basıncı düşünce haber veren alarm
sistemleri bulunur.
Her yağ devresinde yağa karışabilen suyu ve yabancı maddeleri ayıran bir dinlendirme
tankıyla yağ seperatörü bulunur.Yağ kirlenince graviti tankları n diplerindeki dreyn valfleri
açılarak dreyn tankına boşaltılır,ve bütün yağlar buradan dinlendirme tankına aktarılır.
Bu tankların içinde bulunan ısıtma kangallarına buhar verilerek yağ ısıtılıp
dinlendirilir.Sonra bir yağ seperatöründen geçirilerek temiz bir halde tekrar dreyn tankına
aktarılır.
Yardımcı makinelerde bu sistem daha basit olup rotor şafttan hareket alan bir dişli
pompa ,yağ filtrelerinden ve kulerden dolaştırıldıktan sonra yeteri kadar basınçla yataklara
ve ridakşın dişlilerine verilir.
1.7. Tornaçark Donanımı
Türbinler çalıştırılacakları zaman düşük basınçlı buharla bir müddet ısıtılırlar.Bazen
bu ısıtma 1,5 -2 saat sürebilir.ısıtma esnasında rotorların her tarafına eşit sıcaklık sağlamak
önemlidir. Farklı bölgelerdeki farklı sıcaklıklar makine paralarında şekil bozulmalarına yani
deformasyona neden olabilirler.
Bu durumu önlemek icin ağır ağır döndürülmeleri gerekir.Ayrıca bakım ve onarım
sırasında ,layna (eş eksene) alınacak parçaların klerenslerinin (paracıklar arasındaki
mesafelerin) denetlenmesinde kullanılır.
Tornaçark donanımı yaklaşık 1150 rpm de dönen 5-10 BGdeki elektrik motorundan
oluşur. Donanım yüksek basınç pinyon dişlisinin sonuna yerleştirilir.
Pervane şaftına 5-10 dakikada bir devir yaptırır.Bir kaplin tornagirin şaftını yüksek
basınç pinyon şaftına bağlar.Bir hendvill(el kumandası) ile devreye sokulur veya çıkarılır.
Tornagir devrede iken alarm ışığı yanarak ,makinaya stim açılması önlenir.
1.8. Regülatör Donanımları
Regülatörlerin görevi devir sayısını max ve min değerler arasında sabit
tutmaktır.Özellikle alternatör veya jeneratör çeviren konderserli normal bir türbinde
üreteçlerin oluşturdukları enerji miktarı ,türbine verilen buhar miktarına bağlıdır.Böyle
türbinlerde makine devir sayısının sabit olması gerekir.Aksi halde üretilen enerjinin gerilimi
değişecektir.
Gemi türbinlerinde ,pervane suya yeterince batmışsa ,makine kendisine verilen belirli
miktardaki buharla çalışacaktır.Verilen buhar miktarı azaldığı zaman ,devir sayısı düşecek ve
pervaneyi çeviren güç azalacak,veya tersi olacaktır.Yani türbini besleyen buhar miktarını
ayar ederek hem devir sayısını ,hemde gücünü denetlemek gerekecektir.Gemi ana
makinelerinde iki türlü regülatör kullanılır.
1.8.1. Hız ayar Regülatörleri
Hızı belirli sınırlar içinde ve sabit tutan regülatörle rolmak üzere ikiye ayrılırlar.Sabit
hız regülatörleri türbojeneratör,hava kompresörü,yangın pomoaları ve diğer sabit hız
gerektiren makinelerde kullanılırlar.Hızı sınırlayan ragülatörler ise gemi ana
makineları,beslsms suyu pompaları,cebri draft bloverleri,dolaşım veya sirkülasyon
pompaları ,kazanlara fid suyu basanb turboliftler ve diğer hızın sınırlanmasını gerektiren
yerlerde yaygın olarak kullanılırlar.
1.8.2. Aşırı Hız Regülatörleri
Pervanenin sudan çıkması ,pervane şaftının kesilmesi gibi durumlarda türbin makine
ani olarak yüksüz kalır.Bunun sonucu türbin ve dolayısıyla da pervane devir sayısı tehlikeli
bir biçimde yükselir.Bu gibi durumlara karşılık modern türbinlerde aşırı hız regülatörleri
(overspit)bulunur.Makinanın devir sayısı %20 den fazla yükseldiği zaman devreye girer.
1.9. Türbinlerin Operasyonu
Pervane görevi yapan türbinlerin operasyomnları birbirinden farklıdır.Bunun için
makinenın hazırlanması veya çalıştırılması gibi konularda makinenın işletme kitabından
yararlanılır.Ancak bilinmesi gereken temel ilkeler vardır.
Sefere hazırlanmadan önce yardımcıların çalıştırılması ve ana türbinlerin ısıtılmaları
gerekir.Operasyonun birinci kademesindeki sıcaklığa ulaşıldığında bütün metal parçaları
genleşir.Çarpılmalara engel olmak için türbinin tüm parçaları homojen olarak
ısıtılmalıdır.Makinanın çalışması sırasında türbinde ani kazıntı veya sürtünme sesi duyulur sa
türbin derhal stop edilmeli arıza saptanıp giderilmelidir.
Makine tesisi yada ünite çalıştırıldıktan sonra yük verilmeden önce türbinin ısıtılması
sağlanmalıdır.
Bu sırada türbinin yağ devresi ,trotul valf ,manevra valfleri,regülatör valf ,yatak
sıcaklıkları,türbin klerensleri,srast yatakları,boğaz glend buhar sistemi ve regülatör
mekanizmasının tüm hareketli parçalarının denetlenmesi yapılmalı,iyi bir operasyon
durumunda olduğundan emin olunmalıdır.
1.10. Türbinleri Seyre Hazırlama
Türbin makinelerini seyre hazırlamada eğer özellikle makine soğuksa şunlara dikkat
edilmelidir.
 Göstergelerin donatıldığı kısımlarda klerensler ölçülür.
 Tüm dreyn basınç gösterge valfleri ve vakum geyçleri açılmalıdır.
 Türbin rotorları ve donanımlarının serbest olarak çalışıp çalışmadıkları
denetlenir.Tornagir türbin çalışmnadan devreden çıkarılmalıdır.
 Manevra donanımı ve türbinlerin tüm buhar valfleri kapatılmalı ve ısındığı
zaman sıkışmasına engel olmak için biraz gevşetilmelidir.
 Yağlama sistemi denetlenir,
 Samp tanktaki yağ miktarı kontrol edilir.
 Samp tank ta su varsa sepere edilir ( ayrıştırılır).
 Yağ kulerinde dolaştırılan soğutma suyu miktarı ,giriş valfi açılıp
kısılarak saptanır.yataklardan çıkan yağın sıcaklığı gerektirmedikçe giriş
valfi açılmamalıdır.
 Soğuyan ve viskozitesi yükselen yağ hareketten önce ısıtılarak
akıcılığının artırılması gerekir .Yağın başlangıç sıcaklığı genelde 32
dereceden az olmamalıdır.
 Ana ve yardımcı gravite tanklarındaki yağlamayağı düzeyi kontrpl
edilir.tanklsrıun dibine çöken su gderilir,gerekli ise temiz yağ ile
doldurulur.yağlama pompası çalıştırılır,yağ devresindeki tüm valfler
açılır.gravite tanklarının çıkış valfleri açılarak her yatak ve dişliye yağ akıp
akmadığı kontrol edilir.yağlama yağı basıncı ontrol edilerek gereklüyse rilif
valfler aracılığı ile yağ basıncı ayarlanır.bu arada yatakların tümünde yağ
basıncı olup olmadığı kontrol edilir.
 Yardımcı dolaşım pompasının çalışmaya hazır olup olmadığı kontrol edilir.yağ
kulerinin su tarafı havasızlandırılarak kulerden su dolaşımısağlanır.soğuk
havalarda yağlama yağının yatak termometresinde 50 derece sıcaklığa eriştiği
görülene kadar soğutucuda su dolaştırılmaz.
 Deniz suyu dolaşım pompası çalıştırılır.deniz suyu havasızlandırılır ve
konderserde deniz suyu dolaştırılmaya başlanır.kondenser hotvelinin tesviye
şişisinde su görülünceye kadar tüm yoğuşumlar ve yardımcıların dreynleri ,ana
kondensere çevrilir.
 Yoğuşum pompası çalıştırılır.ve bu pompa kondenserin hotvelinden emdiği
suyu yeniden kondensere verir.
 Türbin boğazlarına ,yardımcı devrelerden sağlanan ve basıncı yaklaşık 1.1 bar
olan buhar verilir.ardından iki kademeli olan hava ecekterlerinin
birincikademesi çalıştırılarak ,kondenserde yaklaşık 0,5 veya 0,35 bardan küçük
olmayan bir vakum oluşturulur.eğer açık fid (besleme) suyu devresi
kullanılıyorsa ,hava pompası çalıştırılır.böylece boğazlara .verilen glend
buharının bir bölümü kondenbsere emileceği için ,türbinin homojen bir biçimde ısıtılması sağlanır.
Buhar kazanı ile türbin arasındaki boru devresinde buhar yok iken ileri ve geri
manevra valflerinin açılıp kapatılarak ,serbest bir biçimde çalışıp çalışmadığı kontrol edilir.
Aşırı hız ,alçak yağ basıncı ,yardımcı pompaların otomatik ilk hareket sağlayıcıları.
v.b. yapımcı firmanın talimatlarına göre denetlenir.
Eğer başlangıçta türbin soğuk ise ,tornagir ile döndürmeye devam edilir ve boğaz
szdırmazlık sistemlerine verilen buhar ile işletme kitabında belirtilen 1-4 saatlik süre
içindeısıtılmaya.çalışılır.ardından türbin yük altında çalışmaya ve manevra yapmaya
hazırdır.köprü üstüne makinenin hazır olduğu haber verilir.eğer makine hemen
çalıştırılmayıp hazırol konumunda kalacaksa makinenin ileri geri çalıştırılmasına devam
edilir.ısıtma süreci sona erdiği zaman türbinin devir sayısı yarım yol kadar yükseltilir.
Tamyol için yaklaşık 15 dakikalık süreye ihtiyaç vardır.Makine tam yükle çalışmaya
başladığı zaman ,dreynler kapatılır.,ana dolaşım pompası disçarcı ve hava pompası veya
yoğuşum pompası yeni durumuna ve en yüksek durumuna göre ayarlanır.Boğaz glend buharı
basıncı ,normal olarak makinenin operasyonuna göre yeniden düzenlenir.Kondenser
basıncının bozulması ve iç basıncın yükselmesi durumunda ilk bakılacak yer glend siil
sistemidir
1.11. Seyir
Seyir sırasında makine dairesinde yapılması gereken uygulamalar şunlardır.
 Türbin güç geliştirmeye başladığında kondenser giriş valfi (kamin) yavaş yavaş
kapatılır ve aynı anda kondenserde sabit su düzeyi sürdürebilmek için ,fid suyu
ısıtma sistemine yoğuşumların valfi açılır.
 Erecekter kondenserleri için yeterli yoğuşum sağlandığı zaman ,kamin devresi
kapatılır.
 Dizayn basıncı elde etmek ve maksimim ekonomiyi sağlamak için ,uygun nozul
grubu valfleri açılır.
 Tüm dreynler kapatılır.
 Tanklardaki yağ seviyesi belirli aralıklarla denetlenirKaçak olmamasına dikkat
edilmelidir.Belirli aralıklarla yataklara yağ veren sistem ve yatakları terk eden
yağın sıcaklık ve basınçları gözden geçirilir.Eğer jurnal yataklardan biri veya
srast yatağı sıcaklığı yükselirse ,makinenin devir sayısı azaltılarak,nedeni
araştırılır.
 Srast yataklarındaki aşınmayı saptamak için klerens endikatörleri ile türbin
rotorlarının durumu denetlenir.Bu ilem seyir sırasında haftada en az birkere
yapılmalıdır.
 Rotorun eksenel durumu ,srast endikatörü ile kontrol edilirç
 Ana makine tornagir ile döndürülmedikçe ve kondenser basıncı normal iken
yardımcıların egzos buharları ana kondensere verilmemelidir.
 Büyük ve modern gemilerde ,makine otomasyon ile ve kontrol odasından
monitörlerle denetlenir.
1.12. Türbinlerin Kapatılması
Seferin sona erdiği makine dairesine iletilince ,makine stop edilerek sırasıyla şu
işlemler yapılır.
Hava ecekteri kapatılarak erecekterin firar borularından giren hava ile kondenserdeki
vakum bozulur.Havanın kondensere emildiği kısım ,genel olarak hava ecekterinin
kondenserlerinden birinin firar borusu yada venttir.
Ana sirküleyşın pompası stop edilir. Kondenserde atmosfer basıncı oluştuğundan
Türbin boğazlarının sızdırmazlığını sağlayan glend buharı kesilir.
Ana stim stop valfi kapatılırAna buhar devresinin dreyn valfleri açılır.
Makinenin ,türbinlerin ve manevra donanımının tüm dreyn valfleri ve bunların
traplarının valfleri açılır.
Türbin tümü ile dreyn edilinceye kadar yoğuşum pompaları çalıştırılmaya devam
edilir.Türbinlerin buhar taraflarını kuru tutabilmek için erpamp ve erecekterler her iki günde
bir ,en az yarım saat kadar çalıştırılmalı ve türbinlere temiz hava emilmesi sağlanmalıdır.
Tornagir devreye alınarak çalıştırılır.
Yağlama yağı pompası en az dört ve tercihan 12 saat kadar çalıştırıldıktan sonra stop
edilir.Yağ streynerleri açılır.ve temizlenir.Samp tankın alt tarafından yağ örneği alınarak
yağın bozulup bozulmadığı kontrol edilir.
Makina kapıtıldıktan sonra iki gün yağ pompası çalıştırılarak temiz yağ tüm yatak ve
dişlilerde dolaştırılarak oluşabilecek paslanmalar önlenir.
Yağ pompası 1,5-2 saat kadar çalıştırıldıktan sonra ,makine bir önceki durumuna göre
1.5 pervane devri kadar farklı bir pozisyonda ılacak şekilde stop edilerek rotorşaftın eğilmesi
önlenir.
Makine uzun süre çalıştırılmayacaksa kondenser boruları ve kondenserin su kısımları
boşaltılır.
1.13. Buhar Türbinlerinde Arızalar
 Aşırı Titreşim (rezonans)
Kazan veya besleme sisteminden makineya su yürümesi,boğazlarda buhar varken
makinenin stop edilmesi ,kondenser basıncı atmosfer basıncının altında iken boğaz glend
buharının kapatılması nedeniyle soğuk havanın kızgın glendlerden çekilmesi nedeni ile
eğilmiş rotor

 Makinenin dengesinin bozulması
 Statik ve dinamik dengenin bozulması
 Hasarlı yatak veya yatakta aşırı ısınma veya yetersiz yağ miktarı veya basıncı
 Çok çabuk güç üretme veya devreye alma nedeni ile aşırı ısınma sonucu türbin
keysi çarpılması Bu durum genelde kazandan gelen buharın sıcaklığındaki
artıştan kaynaklanır.ve türbinin herhangi bir parçasında sıcaklık 220 dereceyi
geçmemelidir.
 Düşük yağ basıncı
 Ana yağ streynerleri veya filtreleri tıkalı
 Kaçıran boru bağlantıları
 Yağlama yağı pompasının emme borusu kısmen tıkalı
 Rilif valfin açma basıncı ayarı çok düşük
 Yağlama yağı pompası veya çalıuştırma ünitesinde arıza
 Devir düşürücü dişlilerin dişlerine yağ veren püskürtücülerin streynerleri tıkalı
 Basınç göstergeleri arızalı
 Yüksek Yatak Sıcaklığı
 Yağ basıncı düşük
 Yağ boşluğu yetersiz
 Yağdaki yabancı maddeler nedeni ile yatakta hasar
 Yağ değiminden soınra yatak contasının yanlış yerleştirilmesi
 Yüksek Kondenser Basıncı
 Yetrsiz glend buharı
 Kondensere sistemin diğer atmosfer altı basınçlı parçalarından anormal
miktarda hava sızması
 Yoğuşum pompasının tahliye edememesi ve yoğuşum suyu ile dolması veya
yoğuşum sistemindeki valflerin yanlış operasyonu
 Dolaşım pompası arızası veya yeterli olmayan miktarda deniz suyu dolaşımı
 Deniz canlıları veya kışır oluşmuş kondenser boruları
 Arızalı erpamp veya yoğum pompası
 Kondenserin buhar tarafı perdeleri veya bafıllarında hasar.
 Temiz olmayan Yoğuşumlar
 Kondenser boru arızası.Deniz suyunun boru ağızlarının kaçırması nedeni ile
kondenserin stim tarafına geçerek yoğuşum sularına karışması
 Kondenser borularının aynalara hatalı bağlanması

SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi buhar türbini avantajlarından değildir?
A) Daha büyük hacimlidir.
B) Yüksek verimlidir.
C) Daha az yağlama gerektirir.
D) Sessiz ve sarsıntısız çalışır.
2. Buhar türbini aşağıdaki maddelerden hangisinde sınıflandırılmıştır?
I- Buharın keys içindeki genişlemesi
II- Akışı
III-Pervaneye bağlanış biçimi
IV-Egzoz şekli
A) II-III
B) I-II-III
C) I-III-IV
D) I-II-III-IV
3. Kazandan gelen buhar,belirli bir ısı enerjisi taşımaktadır.Fakat nozuldan geçerken
basıncı ve sıcaklığı düşmekte ,taşıdığı ısı enerjisi de kinetik enerjiye dönüşmektedir.
A) Doğru
B) Yanlış
4. Ticaret gemilerinde daha çok türbinlerden yararlanma nedeni hangisidir?
I-Daha az yer kaplayan
II-Daha hafif bir makine
III-Daha çok yağlama gerektirir
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I-II
D) II-III
5. Rotorşaftın iki parçalı oluşu ; içinde bulunan kısımların yerleştirilmesi ve bakım
onarım kolaylığı içindir.
A) Doğru
B) Yanlış
6. Türbin keysleri buhar sıcaklığının 235 °C geçmeyeceği makinelerde aşağıdaki
maddelerden hangisinden yapılır?
A) Dökme çelik
B) Dökme demir
C) Özel çelik alaşımı
D) Çinko alaşımı
7. Türbin keysleri buhar sıcaklığının 425 ºC geçen makinelerde hangi malzeme
kullanılmalıdır?
A) Dökme demir
B) Dökme çelik
C) Özel çelik alaşımı
D) Çinko alaşımı
8. Aşağıdakilerden hangisi rotor şaftın baş tarafına srast yatağı koyulma nedeni değildir?
A) İtme kuvvetinin karşılanması
B) Dikey yönde kayma tehlikesi
C) Rotorun keyse göre durumunu koruması
D) Hepsi
9. Nozullar buharın ısı ya da potansiyel enerjisini kinetik enerjiye çevirerek buharı
hareketli kanatlara yöneltir.
A) Doğru
B) Yanlış
10. Aksiyon türbinlerinin hareketli kanatları dikey eksenlerine göre asimetrik
yapılmışlardır.yani kanatların giriş ve çıkış açıları birbirine eşittir.
A) Doğru
B) Yanlış
11. Türbin kanatlarında max verim elde etmek için titreşimi azaltmak rezonansa karşı
koruyabilmek için tüm kanatlar ayrı şekilde bağlanır.
A) Doğru
B) Yanlış
12. Aşağıdakilerden hangisi buhar türbinlerinde kullanılan valflerden değildir?
A) Manevra valfi
B) Nozul grup valfi
C) Dreyn valf
D) Çalpara valf
13. Aşağıdaki bilgiler hangi valf için kullanılmıştır.
Türbinlerin alçak basınç tarafında bulunur, çek valf tipinde emniyet valfidir.
A) Dreyn valf
B) Eskeyp valf
C) Nozul valf
D) Hiçbiri
14. Buhar seperatörü nereye yerleştirilir?
A) Ana stop valf ile manevra valfi arasına türbinden hemen önceye
B) Ana stop valften sonraya
C) Manevra valfınden önce
D) Nozul grup valfınden sonraya
15. Devir sayısı yüksek olan türbinlerde girvil çok büyük olması gerektiği için çift
basamaklı ridakşın gir kullanılır.
A) Doğru
B) Yanlış

CEVAPLAR
1. A
2. D
3. A
4. C
5. A
6. B
7. C
8. B
9. A
10. A