3. YARDIMCI KAZANLAR

(BUHAR DEVRELERİ) 
3. YARDIMCI KAZANLAR
3.1. Su buharı 
3.2. Kazan Türleri
3.3. Alev Borulu Kazanların Kısımları ve Görevleri 
3.3.1. Külhanlar
3.3.2. Cehennemlikler 
3.3.3. Alev ve Payanda boruları 
3.3.4. Duman Sandıkları
3.3.5. Apteyk ve baca yolu
3.4. Su Borulu Kazanların Kısımları ve Görevleri
3.4.1. Dramlar
3.4.2. Hederler
3.4.3. Su Boruları 
3.4.4. Ocaklar 
3.5. Kazanlarda Kullanılan Eşanjörler 
3.5.1. Süperhiter 
3.5.2. Disüperhiter
3.5.3. Ekonomayzer
3.5.4. Hava ısıtıcısı (air heater=er hiter).
3.5.5. Alev Ve Duman Borulu Kazanlar 
3.6. Yardımcı Kazan Devrelerinde Kullanılan Donanımlar
3.7. Kazanların Yakıt Sistemleri 
3.7.1. Yakıt Isıtıcıları (Hiterler)
3.7.2. Yakıt Börnerleri
3.8. Kazanların Hava Sistemleri
3.9. Akaryakıt Devresinin Hazırlanması 
3.10. Kazanların Fayrap Edilmesi (Yardımcı Kazanı Devreye Alma)
3.11. Yardımcı Kazanın Devreden Çıkarılması 
3.12. Kazan Besleme Suyu Sistemi (Fid Suyu Sistemi)
3.12.1. Kondenser
3.12.2. Fid suyu Pompası 
3.12.3. Erpamp 
3.12.4. Kondenseyt Pompası 
3.12.5. Hotvel
3.12.6. Air (Er) Ecekter
3.12.7. Fid Suyu Isıtıcıları
3.12.8. Sirküleytin Pamp (Dolaşım,sürkülasyon pompası) 
3.12.9. Evaporeyter 
3.12.10. Buhar Kapanları (Traplar)
3.12.11. Boş Kazana Su Alınması


3. YARDIMCI KAZANLAR 

Gemilerde kullanılan kazanlar genellikle ikiye ayrılırlar.
 Ana kazanlar (Main Boilers):Geminin ana makinesi ,yani pervaneyi çeviren
makine türbin ise ,buharın elde edildiği kazana ana kazan denir.
 Yardımcı Kazanlar:(Auxıllıary boilers):Pervanesi dizel motoru ile çalıştırılan
gemilerde kullanılan kazanlara denir.

Motorlu gemilerde kullanılan yardımcı kazanlar düşük basınçta stim üreterek ısınma
ve ısıtma sistemlerinde kullanılır.
Yani soğuk havalarda gemiyi ısıtmak ve ağır yakıtın ısıtılarak püskürtme vizkositesine
indirilmesinde kullanılır.
Limandan çıkıldıktan sonra seyirde ,yardımcı kazanın yakıt ile ısıtılmasına son verilir.
Egzos gazları üzerinde bulunan sıcaklık (250-340 derece) ana makinedan alınan güce
orantılı olarak düşer veya artar.egzos gazları bacayı terk ederken ısısı 130-160 derece
civarındadır.
Ekonomayzer borularında buharlaşan su yardımcı kazanın su stim dramında
toplanır.Buradan değişik kullanım yerlerine dağılır.

3.1. Su buharı
Buhar kazan denilen kapalı kaplar içinde suyun ısıtılması ile elde edilir.Kazanlardan
elde edilecek buharın çalıştırılacak makineye uygun olması gerekir.
Buharın niteliği basıncı ve sıcaklık derecesi ile belirtilir.Atmosfere açık bir kapta
kaynayan suyun sıcaklığı ancak 100 dereceye kadar yükselebilir ve suyun tümü buhar
oluncaya kadar bu sıcaklık değişmez.Bu sıcaklık suyun atmosfer basıncı altındaki kaynama
derecesidir.
Su kapalı bir kap içinde kaynatılırsa kaynama derecesi suyun yüzeyindeki basınca
göre değişecektir. Burada oluşan buhar devamlı ısıtılırsa suyun basıncı ile sıcaklığı da
yükselecektir.
Bu buhar düzenli bir akışla dışarıya alınırsa bu buhara su ile temasta bulunduğu için
yaş doymuş buhar denilir.
Dışarı alınan bu buhar boru vasıtası ile bir ısı kaynağından mesela bacadan geçirilirse,
bacadaki sıcak gazların ısısından yararlanarak önce kuru doymuş buhar haline gelir,bu
esnada beraber taşıdığı su zerreleri tamamen buharlaşıncaya kadar sıcaklığı değişmez.
Kuru buhar durumuna geçtikten sonra sıcaklığı artmaya başlar.İşte sıcaklık derecesi
yükselmiş olan bu buhara kızgın buhar denilir.
Buhar türbinleri kızgın buharla çalışır.İşte bu değişik nitelikteki buharları elde etmek
için kullanılan kapla ona ısı veren ocak bir buhar kazanının en basit örneğidir.
Bir kazandan devamlı suretle buhar alabilmek ve buharı istenilen basınca ve sıcaklığa
yükseltebilmek için buharlaşan suyun yerine kesintisiz bir düzenle su vermek .bu suya ve
buharada yine uygun bir düzen içinde ısı vermek gerekir.
Bu nedenle basit kazanın bünyesinde istenilen buharın niteliğine göre bazı önemli
değişiklikler yaparak makine tesislerini de bir takım su ve yakıt sistemleri ile donatarak
sağlanabilir.

3.2. Kazan Türleri
 Su borulu kazanlar
 Alev borulu kazanlar
 Alev ve su borulu (kompozit) kazanlar

3.3. Alev Borulu Kazanların Kısımları ve Görevleri
Bu kazanlar silindirik biçimde yapılırlar .Boruların içinden sıcak gazlar ve alevler
geçer.Önceleri bütün gemilerde bu kazanlar kullanılırdı ,modern gemilerde yüksek basınçlı
kuru ve kızgın buhar üreten su borulu kazanlar kullanılır.
Alev borulu kazanların yaklaşık üçte ikisi su ile doldurulur.Geri kalan kısmı buhar
bölümü oluşturur.Isınan sular yukarı doğru yükselerek oluşan buhar kürecikleriyle beraber
suyun yüzüne çıkar.Yukarıda toplanan yaş doymuş buhar kazanın içinde boydan boya
uzatılan buhar toplama borusu ile alınır.Buharlaşan suyun yerine başka bir kanaldan su
verilir.

3.3.1. Külhanlar
Ateş külhan denilen ve çevresi ısınacak su ila dolu bulunan silindirik ocaklarda
yakılır.Külhanlar bir baştan kazanın ön aynasına öbür baştan da cehennemliğe bağlanırlar.

3.3.2. Cehennemlikler
Cehennemlikler yanmanın tamamlanması ,kazan ısıtma yüzeyinin artırılması alev ve
gazların borulara yönlendirilmesini sağlarlar.

3.3.3. Alev ve Payanda boruları
Alev Borulu Kazanlarda borular cehennemlik boru aynasıyla kazanın ön aynası
arasına bağlanmışlardır.Bu borular görev ve yapılışları bakımından iki çeşittir.Alev
borularının her iki ucuda düzdür.Aynalara açılan deliklere geçirilerek boru makinesi ile
ağızları genişletilip sıkıştırılır.Görevi alev ve gazların geçmesini ve bu arada gazlardaki
ısınında suya iletilmesini sağlamaktır.Payanda boruları aynadaki deliklere sıkıca sıkıca
vidalanırlar.Görevi hem diğer borular gibi gazları geçirmek ve ısıyı suya iletmek hemde
bağlı bulundukları aynaları içten buhar basıncına karşı takviye etmektir.

3.3.4. Duman Sandıkları
Alev borularının ön tarafı duman sandığı denilen kapalı bir hücrede toplanırlar.Duman
sandığının ön tarafı kamin kapakları denilen büyük ve menteşeli kapaklarla
kapatılmıştır.Boruların temizlik ve onarım işleri bu kapaklar açılarak yapılır.
Borulardan gelen dumanlar duman sandıklarının üstünde bulunan ve apteyk denilen
baca yolu ile bacaya giderler.

3.3.5. Apteyk ve baca yolu
Bütün kazanlarda duman gazlarını bacaya yönelten kısım apteyk denilen baca
yoludur.Baca da apteyklerden gelen dumanları ve gazları toplayarak dışarı atan ve böylece
taze havanın külhanlara yönelmesini sağlayan geniş ve silindirik borudur.

3.4. Su Borulu Kazanların Kısımları ve Görevleri
Su borulu kazanlarda boruların içinden su ,dışından alev dolaşır.Saatte 1,5-2,5 ton
buhar üretirler.Buhar basınçları ise 7-225kg/cm2 arasındadır.600-650 derecedw kızgın buhar
üretirler yüksek sıcaklık ve basınç özellikle kara tesislerindeki termal güç santrallerinde
kullanılır.Bu kazanların bakım tutumları son derece hassastır.
Ana makinesı dizel motoru ile çalışan büyük ham petrol taşıyan tankerlerde yardımcı
kazanlar su borulu kazanlardır.
Bu kazanlardan elde edilen düşük süperhiterli (kızgın buhar) (150-250 derece) ve 10
kg/cm2 basınçlı stim Türbinle çalışan ham petrolu basan pompalar da (k-cargo pump) ve
doymuş 7kg/cm2 stimde güvertede stimle çalışan demir ırgatın halat ırgatı ve vinçlerin
çalıştırılmasında ve ısıtma sistemlerinde kullanılır.

3.4.1. Dramlar
Buhar dramlarının başlıca görevi dışarıdan gelen fid suyunu ,buhar yapıcı borulara
göndermek ,buhar yapıcı borulardan gelen buharla sıcak sularında birbirinden ayrılabileceği
bir mahal teşkil etmek ve buharı dışarıya vermektir.
Su dramlarının görevi ise buhar yapıcı borulara suyu düzenli bir şekilde dağıtmak ve
su içinde çökebilecek yabancı maddelerin toplanacağı bir mahal teşkil etmektir.Bütün
dramların baş tarafına temizlik muayene ve onarım için menholler açılmıştır.

3.4.2. Hederler
Hederler iki şekilde yapılırlar. Birincisi tek parçadan ve prizma şeklinde olanı ikincisi
ise dilimlerden yapılanlarıdır.Son yıllarda dilimli tip daha çok kullanılmaktadır.Böylece ısıl
genleşmeden gelen gerilmeler giderilmektedir.Dilimlerin üzerinde bulunan menhol adı
verilen kapaklardan boruların değiştirilmesi veya tapalanması işlemi yapılır.
Hederler ön ve arkada olmak üzere iki tanedir ve aralarında 12 -18 derecelik açıyla su
boruları donatılmıştır.

3.4.3. Su Boruları
Su borulu kazanlarda kullanılan borular dış çaplarına göre ölçülendirilirler. Borunun et
kalınlığı iç basınca veya kazanın maksimum basıncına göre hesaplanır.
Heder ve dram türü kazanların su boruları hederlere veye buhar dramları ile su
dramları arasındaki karşılıklı deliklere geçirilir.ve ağızları boru makinetosu ile genişletilerek
yerlerine tesbit edilirler.

3.4.4. Ocaklar
Su ve alev borulu kazanların cehennemlikleri ısıya yalıtkan ateş tuğlalarından örülmüş
duvarlarla çerçevelenmiştir.

3.5. Kazanlarda Kullanılan Eşanjörler
Dizel motorlu gemilerde yapımcı firmalar ana makinenin yaktığı yakıtın egzost
gazlarının ısısını en yüksek seviyede kullanarak verimi artırma yoluna gitmişlerdir.Bacaya
giden gazlarda toplam %35 e varan bir ısı kaybı vardır.

3.5.1. Süperhiter
Buharın kurutulup kızdırılmasını sağlarlar.Çoğunlukla su borulu kazanlarda bulunan
süperhiterler buharın ısıtılmak istenen derecesine göre yerleştirilirler.
U şeklinde kıvrılmış borularla iki hederden oluşur.Yaş buhar hederlerin birinden girer
boruları dolaştıktan sonra kuru veya kızgın buhar olarak diğerinden çıkar.
“Her süperhiter üzerinde buharın hederlere giriş ve çıkış valfleri anormal basınçları
önlemek için emniyet valfleri ve biriken suları boşaltmak için dreyn valfleri bulunur.

3.5.2. Disüperhiter
Süperhiterlerden elde edilen kızgın buhar bazı yardımcı makine ve tesisler için uygun
değildir.Yaş doymuş buhar gerekir.
Bu nedenle yardımcılara verilecek buhar süperhiter borularından çekilerek buhar
dıramındaki suyun içine yerleştirilmiş olan disüperhiter kangallarından gaçirilerek sıcaklık
derecesi düşürülür.

3.5.3. Ekonomayzer
Fid suyu sıcaklığını mümkün olduğu kadar kazan suyu sıcaklığına yaklaştırmak için
,su kazana girmeden önce apteyke yerleştirilmiş bulunan ekonomayzer borularının içinden
dolaştırılarak ısıtılır.340 derece sıcaklıkta bacaya giden ana makine egzos gazları bacaya
monte edilmiş egzos kazanından geçerken (ekonomayzer) sıcaklığı 160 dereceye düşürüp
seyirde stim elde edilebilir.
Turbo jeneratörde elektrik üretilip geminin elektrik ihtiyacı karşılanabilir.Böylece
makine dairesi verimi 0/085 lere çıkabilir.Elde edilen buhar basıncı 7/10 kg/cm2 ve doymuş
buhardır.

3.5.4. Hava ısıtıcısı (air heater=er hiter)
Külhan veya ocağa verilen havanın ısıtılmasını sağlayan kazan bölümüne hava ısıtıcısı
denir. Kazanların apteyklerine yerleştirilen yatay veya dikey borulardan oluşur.
Su borulu heder türü kazanların bazılarında hava ısıtıcısı yoktur.Havanın ocağa
ısıtılarak verilmesi gerektiğinden bloverin sağladığı hava kazan zarfı ile tuğla duvar
arasından geçirilerek ocağa verilir.

3.5.5. Alev Ve Duman Borulu Kazanlar
Ocak içinde yanan yakıttan oluşan gazların birden çok boru basamaklarından
gaçirilerek dışarıya atıldığı kazan türüdür.Bu basamaklardan ilki alev borularını ,sonraki ise
duman borularını oluşturur.
Yani ocaktan çıkan gazlar alev borularından geçer,duman sandığından geri
çevrilir.duman borularının içinden geçip bacaya gider.Sıcak gazlar boruların içinden
geçerken ısılarını borunun çevresinde bulunan suya verirler.
Bunlardan en çok kullanılan gemi skoç kazanları ,makinalarının çalıştırılması için en
fazla 18 atü ve 10 ton/h buhar kapasitesi ile çalışırlar.

3.6. Yardımcı Kazan Devrelerinde Kullanılan Donanımlar
 Emniyet Valfları:Herhangi bir sebeple kazan basıncı normal haddi aştığı zaman
bir miktar buharın kendiliğinden dışarı atılmasını ve kazan basıncının normale
dönmesini sağlar.Kazanları patlama tehlikesine karşı korurlar.
 Ana Stop Valfler:Üretilen buharın kazan üzerinden devreye verilmesini veya
kesilmesini sağlarlar.
 Yardımcı Stop Valf:Kazanların yardımcı buhar devresine dolayısı ile yardımcı
makinelere buhar verilmesini sağlayan valflerdir.
 Tesviye Şişeleri:Kazandaki suyun seviyesini belirtmeye yarayan yuvarlak veya
yassı camdan göstergelerdir.Bunların iki ucu kazanın su ve buhar mahaline
konulan iki musluğun ağızları arasına bağlanmıştır.
 Tecrübe Muslukları:Tesviye şişeleri ve besleme suyu regülatörleri bozulduğu
zaman kazan içindeki su düzeyini öğrenmeye yarar Besleme suyu regülatörü
Kazan içindeki su düzeyini sabit tutmaya yarayan ve su seviyesinin tehlikeli bir
biçimde yükselmesini önleyen cihazlardır.
 Blof Valfi:Kazanların en alt bölümünde bulunan kazanları boşaltmaya yarayan
valflerdir.
 Brayn Valfi:Kazan suyu yüzeyindeki yağ ,köpük ve yabancı maddelerin kazan
dışına atılmasını sağlarlar.
 Salinometre Musluğu:Kazandan denenmek üzere su alınmasına yarar.
 Ana Fid Stop Valf:Besleme suyunun ana fid suyu devresinden kazana
girmesine müsaade eden ve engel olan valflerdir.
 Yardımcı Fid Stop Valf:Ana fid stop valfin benzeri olup yardımcı fid suyu
devreleri üzerinde bulunur.
 Ana Fid Çek Valf:Kazanlardan buhar alındıkça eksilen suyun yerine verilen fid
suyu bu valflerden geçer.Fid devresindeki basınç kazan basıncının altına
düşünce kazandaki suyun fid devresine geçmesini önlerler.
 Hava Valfi:Kazan ilk defa fayrap edilirken buhar mahalinde bulunan ve sudan
ayrışan havayı dışarı çıkarmak ve boşaltılmasında kullanılır.
 Manometreler:Kazanların ürettikleri buharın basıncını göstern ölçü cihazlarıdır.
 Duman Göstergesi:Baca gazlarının durumunu görerek külhanlarda yanmanın
normal olup olmadığının anlaşılmasını sağlar .Apteyke yerleştirilir.
 Kurum üfleme Donanımı:Kazanların alev ve gaz geçitlerinde boru ve bafıllar
arasında biriken kül ve kurumları temizlemek için kullanılan basınçlı hava veya
kuru buharla yapılan işlemdir.
 Karbondioksit Ayırt Edici:Baca gazlarını analiz ederek içindeki co2 oranını
saptayan böylecece yanma hakkında bilgi edinilmesini sağlayan cihazdır.
 Termokupl:Kazanın türlü yerlerinde sıcaklıkları ölçmek için kullanılan
termometrelerdir.

3.7. Kazanların Yakıt Sistemleri

3.7.1. Yakıt Isıtıcıları (Hiterler)
Gemilerde kullanılmakta olan fuel oil atmosferik sıcaklıkta viskoz bir yakıttır.Tanktan
tanka rahat aktarılabilmesi ve börnerlerden iyi bir püskürtme sağlanabilmesi için ısıtılarak
akışkanlığının artırılması gerekir.
Çeşitli şekilde yapılan hiterler,silindirik bir gövde içine düz veya kangal şekilde
yerleştirilmiş buhar borularından ibarettir.Boruların içinden yakıt geçer ve hiter gövdesine
verilen buhar yakıtı ısıtmaktadır.Yakıt sıcaklığının kontrolü için gerekli yerlere
termometreler konulmuştur.

3.7.2. Yakıt Börnerleri
Yakıtın iyi yanabilmesi için onu sis gibi zerreler haline getirip hava ile
karıştırılıp,külhanlara püskürtürler.İki kısımdan oluşurlar.
 Atomayzerler:Hiterde ısınan yakıt külhanın ön duvarında koni şeklinde
tuğlalardan yapılmış börner yuvalarının merkezinden külhana doğru uzanan
atomayzerler vasıtası ile püskürtülürler.Günümüzde mekanik atomayzerler
kullanılır.Atomayzer bir taraftan yakıt devresine bağlanmıştır Isıtılmış yakıt
atomizer gövdesindeki bir streynerden geçer ve atizörün ucundan çok küçük
parçacıklar halinde ocağa püskürtülür.Atomizörün ucunda bir nozul ve spreyer
adı verilen bir püskürtücü vardır.
 Hava Recisteri:Yakıtın yanması için gerekli havayı uygun bir şekilde ocağa
veren,,miktarını ve hızını ayarlayarak yakıtla iyice karışmasını sağlayan
kısımdır.

3.8. Kazanların Hava Sistemleri
Kazanların hava sistemleri donanımları olarak hava bloverleri ve draft geyçler
verilecektir.
Hava Bloverleri: Gemilerde genelde sentrifigal (merkezkac) hava bloverleri
kullanılır.Bir şaftın çevresine düz veya kıvrık birtakım kanatlar dizilmek sureti ile bir
impeller meydana getirilmiştir.
Kanatlar sacdan bir keys içinde dönerken ,hava bu impellerin merkezinden girer ve
dönen kanatların hareketine kapılarak santrifüj kuvvetle keyis çevresine doğru savrulur.
Keyisin çevresindeki çıkış yeri kazan dairesindeki hava sistemine göre ,ya kazan
dairesine açılacak veya kazanların hava ısıtıcılarına (hiter) bağlanacak ,bloverde bu basınçlı
havayı sisteme göre ,gereken yere yöneltecektir.
Draft Geyiç:Kazanların ocaklarına verilen havanın basıncı atmosfer basıncından bir
miktar yüksektir.Havanın basıncı yükseldikçe ocaklara verilen havanın ağırlığı ve içindeki
oksijen miktarı artacaktır.Böylece yanma iyileşirken ,bir taraftan ocağa gerekenden fazla
hava verilerek boşuna ısıtılıp bacadan atılacaktır.
Bu durumda, aşırı hava ocağa verilirse yakıt harcaması artacak demektir. Bu
bakımdan ocaklara verilecek havanın basıncının sürekli kontrol altında tutulması gerekir.Bu
amaçla u şeklinde manometre olan draft geyçlerden yararlanılır.
Cam borunun bir ağzı bir boru ile hava sistemine bağlıdır.,diğer ucu atmosfere
açıktır.Bloverler çalışırken hava devresindeki basınçla ,atmosfer basıncı arasındaki fark ,bu
manometrenin tüpleri içinde bulunan su seviyeleri arasındaki farka eşit olacağından
,manometrenin ölçü cetveli üzerinden su yüksekliği olarak okunur.

3.9. Akaryakıt Devresinin Hazırlanması
 Yakıt streynerleri denetlenir ve temizlenir.Atomizörlerin uçlarının her biri
denetlenir,temizlenir ve uygun bir şekilde ayarlanır ve börner kapağı üzerindeki
yerine yerleştirilir.Atomizörlerin her birine ait trotil valfler kapatılır.
 Tüm sintineler stim tutularak yada su ile yıkanarak tamizlenir.
 Külhan veya ocaklar basınçlı hava ile havalandırılır.
 Tüm akaryakıt sistemi denetlenerek kaçak olup olmadığına bakılır.
 Yakıt pompası tek etkili ve pistonlu ise alıcı valfi açılır.
 Bloverler ısıtılır ve çalışmaya hazır bir duruma gatirilir.İlk atomizörün
püskürtüleceği yakıt tutuşturulmadan önce ,bloverler yeterince uzun bir süre
çalıştırılarak ,ocak yada külhan iyice havalandırılır.böylece ocak tepmesi
giderilir.
 Eğer akaryakıt soğuk ve çok viskoz ise pompa emme sisteminde zorlukla
karşılaşıyorsa ,tanklardaki ısıtma kangallarının kullanılması gerekir.
 Hiterdeki yakıt uygun püskürtme sıcaklığına gelinceye kadar ısıtılır. (90-125
derece)150 derecenin üstünde ısıtılmamalıdır. Aksi taktirde boru devresi ve
atomizörlerde ağır kurum yığılmalarına neden olur.
 Yanma için gerekli basınç atomizörlerde en az 7 bar olmalıdır.Börnerler
işletmeye alındıktan sonra bazı atomizerlerde bu basınç 20 atmosfere kadar
yükseltilmektedir.

3.10. Kazanların Fayrap Edilmesi (Yardımcı Kazanı Devreye Alma)
 Dram üzerindeki hava çıkarma valfleri açılır.
 Stim stop valfi kapatılır.
 Fid valfi açılıp su seviye şişesinin en alt seviyesine kadar kazana su alınır.(Çünkü
kazan stim tuttukça su seviyesi yükselip yukarıdan kaybolur.)
 Fuel oil püskürtme sıcaklığına kadar baypas sistemi ile ağır yakıt ısıtılır.Motorin ile
ilk ateşlemede ısıtmaya gerek yoktur.Stim tuttuktan sonra fuel oil hiterine stim açılır
ve ateşleme ağır yakıtla yapılır.
 Ateşlemede yalnızca hava fanını bir iki dakika çalıştırılıp ,ocak mahalindeki yakıt
birikinti buharları bacadan dışarı atılır.Böylece ilk ateşlemede patlama (explosion)
riski önlenmiş olur .
 Börneri ateşledikten sonra ocak mahali gözetleme camından alev kontrolü
yapılır.kısa parlak alev iyi yanmayı uzun kırmızıya yakın alev kötü yanmayı gösterir.
 Hava çıkarma valfinden stim gelince valf kapatılır
 Stim tutuldukça su seviyesi şişesi kontrolü yapılır.
 Stim çalışma basıncına erişince stop çek valf ağır ağır açılır.
 Egzos Kazanını Devreye almak
 Sistemdeki hava çıkarma valfi açılır.
 Kazan besleme suyu pompası çalıştırılarak yardımcı kazana ve egzos kazanına su
alınır.
 Baca damperini egzos kazana ağır ağır açılarak kazan ısıtmnaya başlanır.
 Stim tutunca hava valfi kapatılır.
 Ağır ağır yardımcı kazanın stim stop valfi açılarak ,stim yardımcı kazanın
dramından elde edilir.
 Kazan besleme suyu alınışı otomatiğe bağlanır.

3.11. Yardımcı Kazanın Devreden Çıkarılması
 Sistemdeki ağır yakıtı temizlemek için ağır yakıt ile ateşleme motorine çevrilir.
 Kazan otomatik sistemden manuele alınır.
 Stim stop valf kapatılır.
 Kazan besleme suyu valfleri kapatılır.
 Kazan basıncı atmosfer basıncının biraz altına düşünce kazan içindeki vakumu
önlemek için hava çıkarma valfı açılır.Egzos Kazanını Devreden Çıkarmak
 Sistemi kapatmadan evvel kurum temizleme işlemi yapılır.
 Egzos gazları baypas edilerek egzos kazanı soğutmaya alınır.
 Baca yangınlarının önlenmesi açısından egzos kazanı devir daim pompası 12 saat
sureyle devrede tutulur.
 Stim basıncı düşünce hava çıkarma valfi açılır.
 Fid suyu besleme valfleri kapatılır.

3.12. Kazan Besleme Suyu Sistemi (Fid Suyu Sistemi)
Kazandan çıkan buharın ,ısıtılmış yoğuşum suyu biçiminde tekrar kazana dönünceye
kadar geçtiği devrelere Buhar ve Fid (Besleme) suyu devresi denilir.
Egzozt Gaz Ekonomayzerli Motorlu Gemilerde Açık Fid suyu Devreleri
Bir çok motorlu gemilerde bulunan sistemdir.
Şekil 3.9: Kazan besleme Suyu Sistemi
 Egzos gaz ekonomayzer:Bayca yerleştirilen ,kanatlı içinden fid suyu ,dışından
ana makine egzos gazları dolaşan boru demetleri
 Ekonomizör cırculatıng pump:İki veya üç adet birbirini yedekleyen çok
kademeli santrifüj ekonomayzer su dolaşım pompası Çalışma basıncı 7-10
kg/cm2)
 Auxiliary Boiler: Su borulu yardımcı kazan
 Automatic Feed valve (Otomatik Fid Suyu Valfi):Yardımcı kazan dramında su
azaldığı zaman hotvelden otomatik olarak suyu besler.
 Feed Pump:İki veya üç adet fid suyu besleme pompası.Santrifüj ve çok
kademeli olup basma basıncı kazan çalışma basıncının bir veya birbuçuk
fazlasıdır.Mesela kazan basıncı 10 kg/cm2 ise pompa basıncı 11veya 11.5
kg/cm2 dir.
 Steam suply:Yardımcı kazandan ısınma ve ısıtma maksatlı makine dairesine
stim
 Steam dump valve :Sistemde stim arttığında fazlasının deyn kondenserine
gönderilmesi
 Drain Kondenser:Fazla buharın ve diğer devrelerden gelen iş görmüş stimin
ısınma maksadı ile deniz suyu ile soğutulan kondenserde yoğunlaşması
 Drain Returns From oil Tanks:Yakıt tanklarının stim ile ısıtılmasından dönen
stim ile karışık yoğuşum suları
 Obsevation Tank:Gözleme TankıYakıt tanklarının ısıtılmasından dönen
dreynlerin (yoğuşumların)içinde ısıtma kangallarının delinmesinde yoğuşuma
yakıt karışması halinde gözleme tankının üzerinde yakıt toplanır.
 Distiller Water Make up:Evaparatörün deniz suyundan yaptığı distile suyun
hotvele dönüşü ve böylece sistemde eksilen suyun tamamlanması
Filters:Filitreler
Feed Tank:Hotvel:Fid suyu tankı.Üzeri atmosfere açıktır.70.000 dwt (geminin en
fazla kaldırabileceği yük) stim ve fid suyu devresidir.
Ekonomayzer devir daim pompası devamlı çalışarak yardımcı kazanın alt su
dramından aldığı suyu ekonomayzere basar(7/10 kg/cm2 160/180derece).Ekonomayzer
kangallarında oluşan buhar yardımcı kazan stim dramına dönerek devreyi
tamamlar.Sirkülasyon pompası bütün seyir süresince devamlı çalışır.Liman girişinden yarım
saat önce ana makine egzos gazları ekonomayzere girmeden bir damper vasıtası ile baypas
edilerek bacaya verilir.
Ekonomayzer sirkülasyon pompası devrede kalarak boru demetlerinin soğutulması
sağlanır.Liman duruşları için yardımcı kazan yakıt ile ısıtılmaya hazırlanır.
Yarı Kapalı Fid Suyu Devreleri 70.000 dwt üzeri motorlu yük gemilerinde
kullanılır.Genelde egzos kazanı yardımcı kazan ve turbo jeneratör sistemleri devreye girer.
Ana makinede kullanılan yakıtın kalorisinin %28 i baca gazı olarak atmosfere kaçar
gider.Egzos kazanı kaybolan kalorinin yarısını faydalı işe dönüştürebilir.
Egzos kazanı üç ana bölüme ayrılmıştır.
 -Süperhiter boru demetleri .En alt sıra boruları
 -Buhar elde edilmesi .Orta sıra boru demetleri
 -Ekonomayzer fid suyu usıtma boru demetleri .En üst sıra

3.12.1. Kondenser
Yardımcı makinelerin buharları hiterler aracılığı ile fid devresine katılır.Gemilerde
soğutma suyu ile buhar kısımları birbirinden ayrı olan kondenserler kullanılır.
Egzos buharları içlerinde su dolaşan bir takım boruların arasından geçerken boru
yüzeylerine temas ederek yoğunlaşır.alt kısımda toplanırlar.Bu suyu erpamp veya ekstrakşın
pamp alarak devreye verir.

3.12.2. Fid suyu Pompası
Tüm fid suyu devrelerinde ısıtıcılardan önce ve bazende sonra yerlaeştirilen fid
pompaları kullanılır.Kazanlarda buharlaşarak eksilen suyu kesintisiz olarak tamamlarlar.
Fid suyu pompaları pistonlu veya santrifüj olarak yapılırlar
Pistonlu fid suyu pompaları genel olarak tek etkili tek silindirli ,çift etkili tek silindirli
,çift etkili iki silindirli yapılmaktadır.Fid pompaları besleme suyunu buhar basıncından daha
büyük bir basınçla kazanlara verirler.Düşük basınçlı su borulu kazanlarda ve alev borulu
kazanlarda kullanılırlar.
Kazanların buhar basıncı ve kapasiteleri yükseldikçe pistonlu pompaların kullanımı
zorlaşır.Bu pompaların boru devrelerinde iddetli titreşimler oluşur.Bunu önlemek için
santrifüj pompalar kullanılır.

3.12.3. Erpamp
Erpamplar kondenserdeki yoğuşumları ve yoğuşmayan buharlarla gazları boşaltarak
vakumu meydana getiren pistonlu pompalardır.

3.12.4. Kondenseyt Pompası
Yarı kapalı ve kapalı fid suyu devrelerinde kondenserlerin yoğuşum sularını boşaltır.
Erpamplar kondenserde yeteri kadar bir vakum meydana getirerek er ecektere lüzum
göstermezler.Fakat türbin makineler için kondenserde daha yüksek vakum tutmak gerekir.
Bu yüzden erpampla birlikte birde er ecekter kullanılmakta ve er ecekter
kondenserdeki yoğuşum ve havayı çekerken ,erpampta yalnız yoğuşum sularını
aktarmaktadır.Bu pompanın adına kondenseyt pompası veya ekştrakşın pamp denilir.
Ekştrakşın pamplar genelde santrifüj tulumbalardır.

3.12.5. Hotvel
Erpampların kondenserden emerek bastıkları suların depolanmasında kullanılan
tanklara hotvel yada fid tankı denilir.
Özellikle açık fid devrelerinde kullanılır iki veya üç bölmeye ayrılmıştır.
Şekil 3.11:Hotvel
A) Çeşitli dreynlerin toplandığı yer
B) Erpamp disçarclarının toplandığı yer
C) Fidpampın suları aldığı yer
Hotvel içindeki su seviyesinin artması kazandaki su seviyesinin düşmesi demektir.Bu
durumda bir taşıntı borusu yoğuşumların fazlasını dreyn devresinde olduğu gibi sintine veya
fid tankına boşaltır.Fid pompasının alıcısı hotvelin alt tarafına yani temiz su bölmesine
bağlanmıştır.

3.12.6. Air (Er) Ecekter
Buhar türbinleri sistemlerinde kullanılır.Daha büyük değerde vakuma ihtiyaç
olduğundan ,bir taraftan ekstrakşın pompaları ile yoğuşum suları boşaltılırken bir taraftanda
kondensere sızması muhtemel hava ve yoğuşmayan buharların boşaltılması gerekir.
Kondenserlerin hava ve buğusunu tahliye eden cihazlara er ecekter (air ejekter) denilir.

3.12.7. Fid Suyu Isıtıcıları
Fid suyu sistemlerinin türlü yerlerinde besleme suyu ısıtılır.Genelde borulu hiterler
kullanılır.
Eğer ısıtılacak su ve ısıtıcı buhar birbirine dokunmaksızın aynı yönde akarlarsa ,böyle
ısıtıcılara paralel akımlı hiter adı verilir.
İki akışkan birbirine zıt yönde akıyorlarsa bu tür ısıtıcılara da ters akımlı hiter adı
verilir.

3.12.8. Sirküleytin Pamp (Dolaşım,sürkülasyon pompası)
Kondenserde soğutma suyunu dolaştıran çoğu santrifüj tulumbalardır. Bir keys içinde
dönen basit bir impellerden oluşur.
Sirküleyşın pompaları genel olarak teknenin yüzdüğü deniz suyu yüzeyinden daha
aşağıya yerleştirilmiştir.
Deniz suyu seviyesinden daha aşağıda olmaları nedeni ile inceksın valf açıldığı
zaman deniz suyu pompa keysini doldurur.
Pompayı çeviren elektrik motoru çalıştırılırsa bu su basınçla kondensere verilir.Deniz
suyu görevini yaptıktan sonra disçarç valf yardımı ile gemi bordasından denize atılır.

3.12.9. Evaporeyter
Özellikle uzak seferlerde deniz suyundan damıtık su yapmaya yarayan
sistemlerdir.Evaporeyterlerden elde edilen sular makinelerin dreynlerinden ,glendlerinden
sızan veya seyfti valf gibi havaya giden yoğuşum ve buharlarla ,fid pampların ve fid
devrelerinin çeşitli yerlerindeki kaçaklardan ileri gelen kayıpları ,uzun seferlerde gemi
adamının tatlı su ihtiyacını karşılamak üzere kullanılır.
Borulu evaporeyterlar:Çelik saclardan yapılmış silindirik bir gövde içinde iki heder
arasına yerleştirilmiş boru kangallarından oluşur.Su bir pompa ile evaporeyterın içine ısıtma
borularının çevresine gelecek şekilde verilir.
Tesviyen şişesinde 30 cm su görüldüğünde ısıtma kangallarına üsteki hederden stim
açılır.boruların dışında bulunan su buharlaşır.Buharda belirli oranda yoğuşur.
Yoğuşumlar alt hedere bağlı bir traptan geçerek hotvele verilir.Oluşan buharlar ise
yükselerek bafıllar arasından geçer ,üst tarafta toplanır ve oradan distillere (yoğuşturucuya )
verilir.
Distiller borulu kondenser şeklindedir.Boruların içinden geçen deniz suyu Boruların
çevresindeki buharı soğutarak yoğunlaştırır.Elde edilen damıtık su fid tanklarına verilir.
Şekil 3.15:Borulu evaporatör

3.12.10. Buhar Kapanları (Traplar)
Hiterlerin ve evaporeyterlerin ısıtma kangallarında ,er ecekter kulerlerinde ,stim
sepereyterler gibi buhar devrelerinin buharlqa ilgili donanımlarında toplanan yoğuşumları
alıp,buhar geçirmeden ,dreyn devresine veya tankına verebilmek için kullanılan cihazlardır.
Çeşitli buhar trapları bulunmaktadır.En yaygın olanlardan termostatik trap ta ,trap
gövdesi ,gövdeye bağlı bir körük ,körüğün alt tarafına bağlı iğne ,valf ve giriş çıkış
flanşlarından oluşur.Körüğün içinde düşük ısıda buharlaşabilen bir sıvı vardır.
Trap gövdesi içinde yoğuşumlar bulunduğu zaman ,körük içindeki madde sıvı halde
olduğundan sular dreyn devresine ve oradan fid tankına ulaştırılır.
Trap gövdesi içindeki yoğuşumlar bitince ,trap hacmini dolduran su buharı körük
içindeki sıvıyı buharlaştırır.,körük genişler iğne valf sitine oturur.
Böylece su buharının dreyn devresine geçmesi önlenmiş olur.Trap gövdesi suyla
dolunca körük içindeki buhar tekrar sıvı haline geleceğinden körük küçülerek kendisine bağlı
iğne valfi sitinden kaldırır.

3.12.11. Boş Kazana Su Alınması
Kazanın su borulu olduğu ve 150.000 DWT lık ham petrol motorlu tankerine ait
olduğunu düşünerek alınması gereken tedbirler şunlardır.
Kazana su alma çok kolay bir operasyondur.Bununla birlikte bu operasyondan evvel
kazanın emniyetli çalışması açısından bir çok önemli bakım tutum ve kontrollerin yapılması
gerekir.
Kazana su alınmadan evvel yapılması gereken işler
 Kazan borularının içinde kışır bulunmaması gerekir.
 Kazan borularının üzerinde kurum bulunmaması gerekir.
 Kazana alınacak besleme suyunun deniz suyundan arıtılmış (2PPM) değerinde –
milyonda 2 erimiş tuz miktarı (part per milyon) olarak feed tankında hazır
bulundurulmalıdır.Miktar olarak kazan su alma kapasitesinin en az bir ile iki
katında olmalıdır.
 Kazan suyu seviye şişelerinin (2 Adet) dram bağlantı boru ve valflerinin tuz
birikintilerinden temiz,açık olduklarından emin olunması gerekir.
 Kazan emniyet valflerinin (2 Adet) stim tutulduktan sonra ,test edilmeye hazır
bakım tutumlu halinde olması gerekir.
 Feed Check -Kazan besleme suyu valflerinin ,bakımlı ,kaçırmaz durumda
olmaları gerekir.
Stop Check ve hava çıkarma valflerinin iyi,kaçırmaz durumda bulundurulmaları
gerekir.
 Kazan hidrostatik teste tabii tutulmuş olmalıdır.
 Kazan çalışma basıncının % 5 ile % 10 üstünde su basıncında tutulup boruların
sızdırmazlığının kontrol edilmiş olması gerekir.
Kazana suyun alınışı:
 Yukardaki işlerin yapıldığına emin olunduktan sonra
 Stop cehck valf kapalı
 Hava çıkarma valfi açık (aır vent valf)
 Yardımcı feed check valf açılarak feed pompası vasıtası ile besleme suyu
tankından su alınmaya başlanır.
 Tesviye şişelerinin bir iki santim altına kadar su alınır.Daha fazla su alınırsa
,kazanda stim tutulurken tutulurken su şişenin yukarısında kaybolarak
,kazanda su olup olmadığı konusunda yanıltabilir.
 Ana check valf kapalıdır,yardımcı check valf kapatılır.
Kazanı ateşleme:
 Kazan hava fanı el ile çalıştırılarak ocak mahalinde biriken yakıt buharları
temizlenir.Bu operasyon burner yakıt ateşlenmesinden otomatik olarak ta
yapılabilir.Havalandırma süresi 30 ile 70 saniye sürebilir.
 Hava çıkarma valfinden stim gelince valf kapatılır.
 Tesviye şişelerinin su seviyeleri kontrol edilir.
 Kazan düşük su seviyesi (otomatik yakıt kesme alarmı kontrol edilir.
 Stop check valf ağır ağır açılarak devreye stim verilir.
 Ana fid check valf açılarak ,otomatiğe alınıp devrede bırakılır.
 Kazan emniyet valfleri çalışma basıncının %10 fazlasına test edilir.

SORULAR
1. Ana kazanlar , Geminin ana makinesi yani pervaneyi çeviren makine türbin ise
buharın elde edildiği kazana ana kazan denir.
A) Doğru
B) Yanlış
2. Yardımcı Kazanların pervanesi ………………………makinesi ile çalıştırılan
gemilerde kullanılan kazanlardır.
A) Benzin motoru
B) Türbin tip
C) Dizel motoru
D) Hepsi
3. Egzos gazları bacayı terk ederken ısısı aşağıdakilerden hangisi bu derece civarındadır?
A) 40-50 ºC
B) 150-200 ºC
C) 500-600 ºC
D) 1000 ºC üstünde
4. Alev borulu kazanların kaçta kaçı suyla doludur?
A) Tamamı
B) 1/2
C) c)2/3
D) d)1/4
5. …………………………. yanmanın tamamlanması ,kazan ısıtma yüzeyinin artırılması
alev ve gazların borulara yönlendirilmesini sağlarlar.
Boşluk olan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
A) Külhan
B) Cehennemlik
C) Nozul
D) Su trapı
6. Su borulu kazanlarda boruların içinden su ,dışından alev dolaşır.
A) Doğru
B) Yanlış
7. “Her süperhiter üzerinde buharın hederlere giriş ve çıkış valfleri , anormal basınçları
önlemek için …………………ve biriken suları boşaltmak için ……………….
bulunur.
Boşluk olan yerlere hangi seçenek uygundur?
A) geyt valfi-çıkış valfi
B) emniyet valfi- dreyn valfi
C) dreyn valfi- çıkış valfi
D) giriş valfi-dreyn valfi
8. Salinometre musluğu: Kazandan denenmek üzere su alınmasına yarar.
A) Doğru
B) Yanlış
9. Kazan suyu yüzeyindeki yağ ,köpük ve yabancı maddelerin kazan dışına atılmasını
sağlarlar.
A) Ana stop valfi
B) Hava valfi
C) Brayn valfi
D) Termokupl
10. Draft geyiç:Kazanların ocaklarına verilen havanın basıncı atmosfer basıncından bir
miktar yüksektir.Havanın basıncı yükseldikçe ocaklara verilen havanın ağırlığı ve
içindeki oksijen miktarı ……………….
Boşluk olan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
A) Azalır
B) Değişmez
C) Artar
D) Ağırlığı artar oksijen miktarı azalır
11. Kazanlar fayrap edilirken aşağıdakilerden hangisi yapılmamalıdır?
A) Fid valfi açılıp su seviye şişesinin en alt seviyesine kadar kazana su alınır.
B) Stim stop valfi açılır
C) Stim çalışma basıncına erişince stop çek valf ağır ağır açılır
D) Dram üzerindeki hava çıkarma valfleri açılır.
12. Erpamplar kondenserdeki yoğuşumları ve yoğuşmayan buharlarla gazları boşaltarak
vakumu meydana getiren pistonlu pompalardır.
A) Doğru
B) Yanlış
13. Erpampların kondenserden emerek bastıkları suların depolanmasında kullanılan
tanklara …………..denir.
I-Hotvel
II-Fid tankı
III-Day tank
A) yalnız I
B) alnız II
C) I-II
D) I-III
14. Sirküleytin pomp ;deniz suyu seviyesinden daha aşağıda olma nedeni ,
A) İnceksın valf açıldığı zaman deniz suyu pompa keysini doldurmasıdır.
B) Yağlama içindir
C) Soğutma içindir
D) Hepsi
15. Aşağıdakilerden hangisi kazana su alınmadan evvel yapılması gereken işlerden
değildir?
A) Kazan borularının içinde kışır bulunmaması gerekir.
B) Kazan borularının üzerinde kurum bulunmaması gerekir.
C) Kazan emniyet valflerinin (2 Adet) stim tutulduktan sonra ,test edilmeye hazır
bakım tutumlu halinde olması gerekir.
D) Stop cehck valf açık olmalıdır.

CEVAPLAR
1. A
2. C
3. B
4. C
5. B
6. A
7. B
8. A
9. C
10. C
11. B
12. D
13. C
14. A
15. D