5. KAZANLARIN SU ISLAHI VE KAZAN SUYU TESTİNİ YAPMAK

(BUHAR DEVRELERİ) 5. KAZANLARIN SU ISLAHI VE KAZAN SUYU TESTİNİ YAPMAK
Gemilerde fid suyunu hazırlamada evaporeyterler büyük önem kazanır.Evaporeyterler
deniz suyundan damıtık su elde etmede kullanılır.Gemilerde deniz suyundan Damıtık su elde
edilir.Büyük ana makinesi türbin olan gemilerde evaporeyterlerden damıtık su yani yani
kazan fid suyu elde edilir.
Bunların damıtık su yapma kapasiteleri günde 25 tondan 50 -60 tona kadar
çıkabilir.En ekonomik evaporeyterler ana makine soğutma sularının çıkışlarından alınan bir
kısım suların (80 -85 derece) deniz suyunun ısıtılmasında kullanılır.Oluşan buharlar
kondenserde yoğunlaştırılarak damıtık su elde edilir.
Gemilerde yıkanma ve kullanma suları da gerektiğinde evbaporeyterlerden
alınır.Yıkanma sularına bir miktar deniz suyu karıştırılır.
Kazan suyu daima damıtık su olmalıdır.Damıtık suyun içinde kışır yapacak maddeler
bulunmaz .Fakat bu damıtık su daima asit özelliğindedir.İçinde korozyon yapabilecek erimiş
gazlar vardır.Kazanlara damıtık su göndermekle kazan problemleri çözülmüş olmaz .Kazan
suyunu alkali durumda bulundurmak ve erimiş gazlardan (oksijen,karbondioksit) arındırmak
gerekir.
Çözünmüş oksijen miktarının yüksek olması ;atmosfer basıncı altında çalışan
yerlerden hava emilmesi ,hatalı havasızlandırma ekipmanu hava ecekteri gibi nedenlerden
kaynaklanır.Bu durum korozyon riskini azaltmak için mümkün olduğu kadar çabuk
düzeltilmelidir.Kazan suyunun analizi demek içinde ne kadar yabancı madde bulunduğunun
belirlenmesi demektir.
Yabancı maddeler suyun içinde üç şekilde bulunur.
 Suyun içinde erimiş olarak bulunan katı maddeler
 Suyun içinde erimemiş bulunan yabancı maddeler
 Gaz halinde suyun içinde erimiş bulunan yabancı maddeler.
5.1. Dış Islah
Bu ıslah yöntemi fid suyu kazana girmeden uygulanır.Dış ıslah mekanik ıslah
,kimyasal ıslah ve bazen ikisinin karışımı olarak uygulanır.
5.1.1. Mekanik Islah
İşletme basıncı 20 bara kadar olan kazanlarda suda çözünmüş oksijen ciddi sorunlara
neden olmaz Ancak kazan suyunun hafifçe alkali tutulması gerekir.Böyle kazanlarla
donatılmış devrelerde açık fid suyu devreleri kullanılır.
Çok miktarda oksijenin kazana gitmesine neden olduğu için kesinlikle kazana soğuk
su verilmez.Bu kazanlarda sadece damıtık su kullanılmalıdır.Alçak basınçlı kazanlarda ,kaba
suların kullanılması mümkün olduğu kadar sınırlı tutulmalıdır.
Askıdaki katı ve yağları besleme suyundan çıkarmak için filtrelerde kullanılır.
5.1.2. Kimyasal Islah
Kimyasal ıslah su yumuşatma şeklinde de kullanılır.Kalsiyum ve magnezyum suları
çöktürülür.veya kazana girmeden evvel uygun kimyasal maddeler eklenerek sodyum
tuzlarına dönüştürülür.En yaygın su yumuşatma işlemi kireç soda yöntemi şeklindeki
ıslahtır.Ancak biriktirme tankı gerektirdiğinden gemilerde az kullanılır.
5.2. Evaporeyterlerde Kışırın önlenmesi
Suyun içinde erimi ş olarak bulunan kalsiyum sülfat,kalsiyum hidroksit,sodyum
klorür ve diğer tuzlar evaporeyterlerdeki buharlaşma sonunda kışır halinde boruların içinde
toplanır.Boruların zaman zaman temizlenmesi gerekir .Aksi halde evaporeyterlerin damıtık
su yapma kapasitesi düşer.
Evaporeteyler düşük sıcaklıkta ve yoğunlukta çalıştırılarak kışır oluşumu önemli bir
şekilde önlenir.Kalsiyum karbonat 80 derecenin altında bile kışır oluşumunu
sürdürür.Kışırın oluşumunu sınırlamak için kimyasal işlemlere baş vurulur.
Demir klorür:Suyun ph ını kalsiyum karbonat,veya magnezyum hidroksitini
ayrıştırıp kışır oluşturabileceği değerin altında tutar.
Sodyum polifosfat:80 derecenin altında çalışan evaporeyterlerde kışır oluşumunu
önlemek için kullanılır.Buna pıhtılaştırıcı veya köpük önleyici şeklinde çamur düzenleyicide
eklenmesi gerekir.
Polielektrolit0 dereceden yüksek sıcaklıklarda çalışan evaporeyterlerde kışırın
önlenmesi için kullanılır.
 Evaporeyterlerde Kışırın Giderilmesi
Evaporeyterlerde oluşan kışır mekanik temizleme yada ısıl şok ile giderilir.Bunların
dışında kimyasal temizlikte uygulanabilir.Kimyasal temizlikte kalsiyum sülfat kışırını
gidermek için sodyum hidroksit veya kısa adı EDTA olan kimyasal kullanılır.
5.3. Kazan Suyu Islahı
 Kazan besleme suyunun iyileştirilmesini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
 Kışır yapan tuzları kazan besleme suyundan ayırmak.Evaporeteyler kullanarak
damıtık su elde etmek
 Kazan suyunu alkali hale getirmek .PH derecesini 9-10 a çıkarmak için fosfat
çektirilmesi.
 Kazan suyunda ayrışmış olan maddeleri en aza indirmek
 Kazan suyu yoğunluğunu en azda tutmak için blof yapmak
 Fid suyundan erimiş gazları yok etmek
 Alçak Basınçlı Kazanlarda Soda Kireç Uygulaması
Besleme suyu olarak kullanılan damıtılmamış içme suyu ,alkalin sertlik veren tuzlar
kapsar.Bu tuzlar su ısıtıldığı zaman fid suyu ısıtıcılarında ekonomayzer veya kazanda
çökerek yumuşak çamur veya kışır meydana getirir.Bu nedenle su sisteme girmeden önce
soda ve kireç ile işlem görmelidir.
İşletme basıncı 14 bara kadar olan kazanlar için en uygun ıslah maddesi sodyum
karbonattır.Bu kimyasal madde kullanıldığı zaman hem alkalinlik sağlar hem de sertlik veren
tuzları çöktürür.Magnezyum sülfat ise çamur düzenleyici olarak eklenir.
Yüksek basınçlarda sodyum karbonatın ayrışması tehlikesi nedeni ile bu kimyasal
sadece alçak basınçlı kazanlarda kullanılır .Aksi halde kazan suyunun alkalinlik değeri
yükselir.
 Kostik Soda Islahı
Kostik soda sodyum karbonat ve kalsiyum hidroksitin kullanılmadığı yerlerde
kullanılmalıdır.Sodyum hidroksit (NaOH) kuvvetli bir alkalin maddedir.Beyaz katı veya pul
şeklinde bulunur.
Suda rahatlıkla çözünür,ısı çıkarır.Taşırken eldiven giyilmeli ve gözlük
taşınmalıdır.Sızdırmaz kaplarda ve serin yerde muhafaza edilmelidir.Atmosfere açık kaldığı
zaman havadan CO’ alarak sodyum karbonata dönüşür.
İşletme basıncı 17.5 bara kadar olan alev borulu kazanlarda en uygun ıslah maddesi
sodyum karbonat veya soda ,sodyum fosfat ve çamur düzenleyicilerden oluşur.
 Su borulu kazanlarda ıslah
Oldukça yüksek basınçtaki su borulu kazanlarda ıslah daha duyarlı sınırlar içinde
yapılmalıdır.Sadece verimli bir evaporeyterden elde edilen distile su kullanılmalıdır.Kazan
suyundaki çözünmüş gazlar en alt düzeyde tutulmalı bu nedenle kapalı besleme suyu
devrelerinden yararlanılmalıdır.
İşletme basıncı 60 bara kadar olan su borulu kazanlarda esas ıslah için sodyum
karbonat ,disodyum fosfat kullanılır .İşletme basıncı 42 atmosferin üzerinde olan kazanlar
için havasızlandırıcı önemli rol oynar.Evaporeyterlerden elde edilen damıtık su kazana
gitmeden evvel havasızlandırılmalıdır.Fid suyunda ki oksijeni gidermek için sodyum sülfit
veya hidrazin kullanılır.
5.4. Pıhtılaştırıcılar
Pıhtılaştırıcılar kazan suyundaki birikintileri ıslah etmek onları kazan sacına
yapışmayacak,çamur haline getirmek ve kolayca kazan dışına blof etmek amacıyla
kullanılır.
Bu amaçla kullanılan pıhtılaştırıcılar ,yüksek moleküler ağırlığa sahip ve kazan
kimyasal bileşiklerinden sodyum alüminat,nişasta jöleler ve kazein gibi sıralanabilir.Sodyum
alüminat ,kireç ve soda ıslahı ile beraber kullanılabilir.
Pıhtılaştırıcılar kazan suyunda koloidal (mikroskobik partiküller) şeklinde askıdadırlar
.Atom ve moleküllerden oluşan salkımlar şeklindedirler ve elektrik yüklü gibi birbirini iterek
daha büyük partiküllerin meydana gelmesini önlerler.
5.5. Kostik Gevrekliğin Önlenmesi
Kostik gevrekliği önlemek için sodyum sülfat kullanılır.Bunun için sodyum sülfatın
kostik sodaya oranı 2.5 değerinin üzerinde olmalıdır.Seçenek olarak sodyum nitratta
kullanılabilir.Sodyum nitratın kostik sodaya oranı 0.4 *1 arasında olmalıdır.
5.6. Yoğuşum Suyunun Muayenesi
Bu işlem her kazan için günde bir kere veya her gün uygulanır.Kazandan daha iyi
numune alabilmek için örnek devresinin temizlenmesi amacı ile birkaç dakika süre ile suyun
akmasına izin verilir.Sonra örnek şişesi birkaç kez devreden alınan su ile yıkanır.
Daha sonra örnek su alınır.Şişe tümü ile doldurularak havası alınmalıdır.Silika deneyi
yapılacağı zaman cam şişle kullanılmamalıdır.
Basınçlı yardımcı kazanlarda salinometre kabı kazan suyu ile birkaç kez
çalkalanır.Sonra örnek su ile cam şişe doldurulur.Şişe üzerinde tarih ,zaman,ve hangi
kazanın hangi sisteminden alındığını gösteren bir etiket bulunmalıdır.
Kazan buhar üretirken alınacak numune suyun basıncı buhar basıncına eşittir.Bu su
salinometre valfi yardımıyla alınırken ,basıncı atmosfer basıncına düşer.Atmosfer basıncında
suyun buharlaşma sıcaklığı 100 derece olduğundan ,suyun bir kısmı buharlaşır .Buharlaşan
suyun çözünmüş katıları geride kalır.Bu nedenle hatalı sonuçlar elde edilebilir.
İşletme basıncı 14 bara kadar olan kazanlarda bu önemli değildir.Daha yüksek işletme
basınçlarında örnek alınmadan önce suyun sıcaklığını 100 dereceye düşürmek için soğutma
kangalları kullanılır.Bu cihazlarda su basınç altında çekilir ve deney başlamadan önce
soğutulur.Kazan devreye sokulur sokulmaz kimyasal işlemden hemen sonra örnek alınmaz,
en az 1 saat beklenmelidir.
Skoç kazanları gibi düşük basınçlı kazanlarda deney olarak çok sık turnusol kağıdı ve
salinometre kullanılır.
Salinometre 0 ile 4/32 arasında bölüntülenmiştir.93 derecede saf suda yüzdüğü zaman
salinometre 0 ı gösterir. 93 derecede yemek tuzu çözeltisinde yüzdüğü zaman 1/32 yi
gösterir.
Turnusol kağıtları suyun alkalinlik ve asit derecesini göstermek için
kullanılır.Turnusol kağıdı örnek suya daldırıldığı zaman renk değiştirir.Renk maviye
dönüştüğü zaman su alkalin ,kırmızıya dönüştüğü zaman ise asit eğilimlidir.Renk değiştirme
laba olarak suyun ph ını gösterir.
 Bunun dışında daha duyarlı olarak aşağıdaki yöntemlerle de suyun ph ı
belirlenebilir.
 Kolorometrik Yöntem:Kazandan örnek su alınır.50 ml Nessler silindirine
mavi timol tableti yerleştirilir.50 ml örnek su eklenir.tabletin erimesi beklenir
.Diğer silindire de 50 ml su konulur.1.tüp cihazın sağındaki bölmeye 2. tüp
soluna yerleştirilir.ve uygun renk saptanır.Sağ taraftaki pencereden ph değeri
okunur.
 Elektrolitik Yöntem:Kazan suyunu elektrolitik olarak kullanılan ve ikiside
camdan yapılan özel elektrotları olan bir elektrik pili ph ölçmek için
kullanılır.Elektrotlar arasındaki potansiyel farkı doğrudan kazan suyunun ph
ını belirler.Bu potansiyel farkı pilin dış devresine bağlanmış ve ph değerini
belirtecek şekilde kalibre edilmiş duyarlı bir milivoltmetre ile ölçülür.
Kazan sularındaki toplam çözülmüş katıları araştırmak için hidrometre veya
elektriksel iletkenlik ölçeri kullanılır.Hidrometreler 2 ooo ppm üzerindeki yoğunlukları
ölçmek için kullanılır.bu ölçümde su sıcaklığına uygun düzeltmeleri yapmak gerekir.

SORULAR
1. Kazan suyu daima damıtık su olmalıdır.Damıtık suyun içinde kışır yapacak maddeler
bulunmaz.
A) Doğru
B) Yanlış
2. Sodyum polifosfat…………. derecenin altında çalışan evaporeyterlerde kışır
oluşumunu önlemek için kullanılır.
A) 50 ºC
B) 80 ºC
C) 100 ºC
D) 150 ºC
3. Kazan besleme suyunun iyileştirilmesini aşağıdaki maddelerden hangisinde doğru
verilmiştir?
A) Kışır yapan tuzları kazan besleme suyundan ayırmak.
B) )Kazan suyunu alkali hale getirmek .PH derecesini 3-4’e çıkarmak için fosfat
çektirilmesi.
C) Kazan suyunda ayrışmış olan maddeleri en yüksek hale getirmek.
D) Kazan suyu yoğunluğunu en yüksekte tutmak için blof yapmak
4. Elektrolitik yöntem:Kazan suyunu elektrolitik olarak kullanılan ve ikiside camdan
yapılan özel elektrotları olan bir elektrik pili ph ölçmek için kullanılır.Elektrotlar arasındaki
potansiyel farkı doğrudan kazan suyunun ph ını belirler.
A) Doğru
B) Yanlış

CEVAPLAR
1. A
2. B
3. A
4. A